Rok 1914 - Nadzieja na niepodległość.

Rok 1914

(Odczytane w kościele dnia 08.06.2014 r.)

100 lat temu - 28 lipca 1914 r. wybuchła wojna serbsko-austro-węgierska, która w ciągu tygodnia przekształciła się w pierwszą wojnę światową. W Brzesku i powiecie wydarzenia te poprzedziła mobilizacja do armii austriacko-węgierskiej, zorganizowanie Stałej Drużyny Sokolej, przekształconej w 1914 r. w Polową Drużynę Sokolą oraz utworzenie "Strzelca".

Na czele "Polowej Drużyny Sokoła" stanął Wawrzyniec Kaźmierczyk - nauczyciel ludowy. Wyjazd sokolników z Tarnowa do Lwowa nastąpił 15 sierpnia. Wyjechało 80 druhów, którzy weszli w skład "Legionu Wschodniego". Po jego rozwiązaniu (żołnierze odmówili przysięgi na wierność cesarzowi austriackiemu) legioniści-drużyniacy z Brzeska powrócili do domu, z wyjątkiem tych, którzy obowiązkowo musieli odejść do szeregów austriackich.

Powstanie "Strzelca" w Brzesku datuje się na 1 marca 1914 roku. Komendantem został wybrany Jan Góra ze Słotwiny. Drużyna w przeciągu 2 miesięcy posiadała 36 umundurowanych, przy ogólnej liczbie 46 ćwiczących ochotników. "Napływ członków był obfity, tak z pośród uczniów, jak też synów obywateli Brzeska i gospodarzy Słotwiny i Brzozowca" - jak pisze Kazimierz Missona.

Pierwszego kwietnia 1914 roku utworzono oddział żeński drużyny, który pełnił podczas ćwiczeń służbę sanitariuszek, a gdy Drużyna wyruszała do walki, zajął się ekwipowaniem członków. Następnie żeńska Drużyna zajęła się wysyłaniem ochotników do Krakowa, do Głównej Komendy 4go pułku.

Przeprowadzony został również samarytański kurs Czerwonego Krzyża przez dr Franciszka Bernackiego. "Wykształcił on wiele pań jako sanitariuszki, które następnie na dworcu kolejowym zajmowały się transportami rannych, nadchodzących ze wschodnich pól walki. Przewodniczącą Czerwonego Krzyża Kobiet była Maria (Matylda) Kalfasowa (Calvas), wybitną pomocnicą, córka jej Stefanja, żona Wieniawy-Długoszowskiego, znana śpiewaczka." - cyt. Kazimierz Missona. Tutaj należy wspomnieć, że ślub Bolesława Ignacego Florencjusza Długoszowskiego ze Stefanią Teresą Pauliną Calvas odbył się 20 września 1906 roku przed "naszą" Matką Boską Częstochowską w kapliczce w lesie słotwińskim - rodzina Calvas mieszkała na Słotwinie (obecnie dom Państwa Kurtyków przy ul. Kołłątaja).

Powyższa fotografia przedstawia akt zawarcia ślubu przez Bolesława Wieniawę-Długoszowskiego oraz Stefanię Calvas.

 

"Strzelec" wyruszył w pole 6 sierpnia 1914 roku, wyjechawszy z Brzeska wieczornym pociągiem do Krakowa w liczbie 14 członków (resztę zagarnęła mobilizacja austriacka). Uzbrojenie składało się z 8 karabinów, 20 sztuk tornistrów, 20 par ładownic, 20 sztuk chlebaków. Tylko dwaj drużynowi posiadali pełne umundurowanie. Ci zostali wcieleni zaraz do kompanii bojowej, do odmarszu. Zajęli wraz z innymi kwaterę w Oleandrach i już w nocy odmaszerowali w pole, ku granicy rosyjskiej

Od Krakowa, przez Brzesko niosły się słowa hymnu strzeleckiego:

Naprzód drużyno strzelecka.
Sztandar do góry swój wznieś,
Żadna nas siła zdradziecka,
zniszczyć nie zdoła i zgnieść.
 
Czy umrzeć nam przyjdzie wschód boju,
Czy w tajgach Sybiru nam zgnić,
Z trudu naszego i znoju
Polska powstanie by żyć...

 

A tak pierwsze dni wojny opisane są przez ks. Romana Mazura w Kronice parafii św. Jakuba:

"Po wybuchu wojny europejskiej przechodziły przez Brzesko w sierpniu 1914 roku wojska austriackie najrozmaitszych gatunków broni i narodowości. Zwracają uwagę trony Tyrolczyków z obrazem Serca P. Jezusa, Polaków z Matką Boską Częstochowską. Dla chłopców naszych z 57 pułku była msza w kapliczce na Słotwinie, spodziewaliśmy się Polski – przemówiłem: płakaliśmy. Powołani z parafii spowiadali się wszyscy i to przez nas, bo mobilizacja była nagła. Drużyna Sokoła z Brzeska wyruszyła dobrowolnie do Legionów, żegnana w kościele mszą św., medalikami Matki Boskiej, przemówieniem proboszcza, lojalnym, ale zakończonym "do zobaczenia w wolnej Polsce" (...)" - było to 100 lat temu.

O tą wolną Polskę walczyli ze Słotwiny, Brzezowca, Podlasu, Bagna i Grądów:

• w Legionach: Jan Dyttus, Kazimierz Dyttus, Jan Godzik, Aleksander Jasiewicz, Jan Ślepicki, Władysław Stec (na 203 ochotników z ziemi brzeskiej) oraz wykazani w "Liście strat" Legionów Polskich: Walenty Szydłowski i Jan Zięć.
• Strzelcy (później walczyli w Legionach): Jan Góra, Stanisław Klimek (kapitan WP, za udział w wojnie 1919 – 1920, otrzymał srebrny krzyż Orderu Virtuti Militari V klasy), Franciszek Serwin – uczeń VII klasy gimnazjum,
• powołani do armii austriackiej: Józef Cisoń, Karol Figiel, Józef Godzik, Jan Kacuba, Franciszek Kotfis, Jakub Serwin, Adam Surowiecki, Franciszek Trąba, Andrzej Wojnarowicz, Leon Zalewski.

 

Przypisy

Bolesław Wieniawa-Długoszowski; generał dywizji Wojska Polskiego, dyplomata i osobisty adiutant Józefa Piłsudskiego. Formalnie przez 1 dzień "następca prezydenta RP, na wypadek opróżnienia się urzędu przed zawarciem pokoju"; wobec niemożności sprawowania urzędu prezydenta przez internowanego Ignacego Mościckiego był faktycznie pełniącym jego obowiązki. Poeta, lekarz medycyny, a także dziennikarz (redaktor naczelny "Dziennika Polskiego" w Detroit). Autor wielu popularnych powiedzonek, cytowanych potem szeroko w całym kraju.

 

Opracowanie tekstu: Barbara Serwin

 

Źródła:
Zapomniany Kapitan – Jacek Filip
Lista strat 1914- 1918 – Tadeusz Drabant wg Małopolskiej Biblioteki Cyfrowej
Brzesko w latach 1914-1920 - Kazimierz Missona
Polskie i brzeskie drogi do odzyskania niepodległości - Marian Stolarczyk
Kroniki Brzeska – Jan Burlikowski
Kronika parafii św. Jakuba w Brzesku
Archiwum Diecezjalne w Tarnowie
Lista strat Legionów Polskich w latach 1914-1918 – Tadeusz Drabant